Yolsuzluk
Yüce DivanBMM Genel Kurulu, eski Başbakan Mesut Yılmaz ve eski Devlet Bakanı Güneş Taner'in, Türkbank ihalesine fesat karıştırdıkları iddiasıyla Yüce Divan'da yargılanmalarına karar vermesiyle Mesut Yılmaz, Yüce Divan'a giden ilk eski başbakan oldu.
Böylece Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana Yüce Divan'a bir Başbakan ve 17 bakan sevk edildi.
Yüce Divan'da yargılanabilecek sınırlı sayıda kişi söz konusudur. Toplam 490 üst düzey kamu görevlisi Yüce Divan'da yargılanabilir. Yüce Divan'da geçmişte yargılanan kişiler arasında dengeli bir dağılım olmadığı görülmektedir. Yüce Divan'ın yargılama yetkisi kapsamında birçok değişik meslek mensubu olmasına karşın bugüne kadar Yüce Divan'da sadece bakanlar yargılanmıştır.
Yüce Divan Nedir?
Anayasa Mahkemesi'nin görev ve yetkilerinden biri de Anayasa'nın 148. maddesinin 3 üncü fıkrasında gösterilen kişileri; yani, Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlarından dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamaktır.
Yüce Divan'da savcılık görevini cumhuriyet başsavcısı ya da yardımcısı yapar. Yüce Divan'ın kararları kesindir, bunlara karşı hiçbir merciye başvuruda bulunulamaz.
Yüce Divan'da sorgusu yapılmış olan sanığın sonraki oturumlara gelmemesi ve Yüce Divanca da duruşmada hazır bulunmasına gerek görülmemesi hallerinde, duruşmadan vareste tutulma istemi bulunmasa dahi gıyabında duruşmaya devam edilerek kamu davası sonuçlandırılabilir. Müdafi her zaman duruşmada hazır bulunabilir.
Yüce Divanda sanığın sorguya çekilmesi sırasında, üyeler ve Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili, Başkanın izni ile sanığa soru sorabilirler.
Geçmişten Günümüze Yüce Divan
1876 Kanun-ı Esasisi'nde Yüce Divan kurumu Divanı Ali adını taşımaktaydı.
1924 Teşkilatı Esasiye Kanunu'nda da yer alan Divanı Ali, 61. madde ile icra vekillerini (bakanlar), danıştay ve yargıtay başkanlarıyla üyelerini, cumhuriyet başsavcısını yargılayacak biçimde yeniden düzenlendi; divanı oluşturma yetkisi, 67. madde ile TBMM'ye verildi.
Divanı Ali, 1924 Anayasası'nda 1945 yılında yapılan düzenleme ile "Yüce Divan" adını aldı. Bu görev, 1961 ve 1982 anayasalarında Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi'ne verildi.
Yolsuzlukları araştırmak amacıyla TBMM'de kurulan komisyonlar, son birkaç hafta içinde çok sayıda eski siyasiden ifade aldı. Böylece yeniden çok sayıda eski üst düzey siyasinin Yüce Divan'a gitmesi gündeme geldi.
Yüce Divan olarak hareket etme yetkisi, hep asıl işlevi ve görevi farklı olan organlara verildi. Günümüzde Yüce Divan görevi Anayasa Mahkemesi'nde bulunuyor.
YARGILANANLAR VE SONUÇLAR
Şimdiye kadar Yüce Divan'da yargılanan bakanlar ve davaların gelişimi şu şekildedir:
1. BAHRİYE ESKİ BAKANI İHSAN ERYAVUZ (26 OCAK 1928):
Deniz Bakanı olduğu dönemde arkadaşlarıyla birlikte Yavuz isimli harp gemisinin tamirinde yolsuzluk yaptığı iddiasıyla İhsan Eryavuz'un Yüce Divan'da yargılanmasına 26 Ocak 1928 tarihinde TBMM de karar verildi. "Yavuz-Havuz Olayı" olarak bilinen bu olay nedeniyle Bahriye eski Bakanı İhsan Eryavuz'un dokunulmazlığı kaldırılarak Yüce Divan'a sevkedildi. Yapılan yargılama sonunda eski Bahriye Bakanı İhsan Eryavuz, Yavuz harp gemisinin tamirinde yolsuzluk yaptığı gerekçesiyle iki yıl ağır hapis cezası ve iki yıl memuriyetten mahrumiyet cezasına çarptırıldı.
2. TİCARET ESKİ BAKANI ALİ CENANİ (14 MAYIS 1928):
Gaziantep Milletvekili ve eski Ticaret Bakanı Ali Cenani, un ve zahire fiyatlarının yükselmesini önlemek için verilen 500 bin TL'nin harcanmasında yolsuzluk yaptığı gerekçesi ile Yüce Divan'a gönderildi. Yargılama neticesinde eski Ticaret Bakanı Ali Cenani'nin memuriyet görevini kötüye kullandığı sonucuna ulaşılarak bir ay hapsine ve dört ay rütbe ve memuriyetten mahrumiyetine karar verildi. Ancak verilen ceza tecil edilerek devletin uğradığı maddi zararın Ali Cenani tarafından yasal faizi ile tazmin edilmesine hüküm verildi.
3. BAHRİYE ESKİ BAKANI MAHMUT MUHTAR PAŞA (30 MAYIS 1929):
İngiltere'de faaliyet gösteren bir şirkete sipariş edilen vapurların inşa bedeline mahsuben ilk taksit olarak verilen 20 bin İngiliz Sterlini'ni sözleşmede öngörülen banka mektubunu almadan veren ve söz konusu şirketin iflasından dolayı anılan meblağın kaybına yol açan eski Deniz Bakanı Mahmut Muhtar Paşa'nın (Katırcıoğlu) Yüce Divan'da yargılanıp yargılanmaması 1914 yılında Meclisi Mebusan'da tartışılmış, ancak bir karara varılamamıştı. 1928 yılında konu tekrar gündeme getirildi ve 1929 yılında yargılamayı yapmak üzere Yüce Divan kuruldu. Yapılan yargılama sonunda Mahmut Muhtar Katırcıoğlu'nun kaybına sebep olduğu zararı tazmin etmesine karar verildi.
4. GÜMRÜK TEKEL ESKİ BAKANI SUAT HAYRİ ÜRGÜPLÜ (10 KASIM 1947):
Eski Gümrük ve Tekel Bakanı Suat Hayri Ürgüplü ve bürokratları kahve, tomruk, tutkal, kibrit ve kereste alımlarında yolsuzluk yaptıkları iddiasıyla yargılandı (10 Kasım 1947). Yargılamaları sonunda Ürgüplü ve bürokratlar beraat ettiler (5 Ekim 1948). Ancak kereste tüccarı Vakıf Çakmur bir sene altı ay hapis cezasına çarptırıldı.
5. TİCARET ESKİ BAKANI MEHMET BAYDUR (7 ŞUBAT 1964):
Bir İngiliz firmasına satışı yapılan 52 bin 500 ton arpanın satışında görevini savsadığından dolayı eski Ticaret Bakanı Mehmet Baydur'un yargılanması sonunda sanığın isnat olunan görevi savsamak suçunu işlediği sabit olmadığından beraat kararı verildi.
6. SOSYAL GÜVENLİK ESKİ BAKANI HİLMİ İŞGÜZAR (2 ŞUBAT 1981):
Sosyal Güvenlik Eski Bakanı Hilmi İşgüzar, 1978-1979 yıllarında kayırma, usulsüzlük, yolsuzluk, nüfuz ticareti, vazifeyi suiistimal ve menfaat temini suretiyle SSK ve Bağ-Kur'u zarara sokmak fiillerinden dolayı 2 Şubat 1981 yılında Milli Güvenlik Konseyi tarafından Yüce Divan' sevk edildi ve 5 yıl ağır hapis ve 4 yıl sekiz ay hapis cezası ve temelli olarak memuriyetten yoksun bırakma cezasıyla cezalandırıldı.
7. GÜMRÜK VE TEKEL ESKİ BAKANI TUNCAY MATARACI (23 NİSAN 1981):
Gümrük ve Tekel Eski Bakanı Tuncay Mataracı, 1978-1979 yıllarında rüşvet almak, görevi kötüye kullanmak suçlarını işlediği gerekçesi ile Milli Güvenlik Konseyi tarafından 23 Nisan 1981 tarihinde Yüce Divan'a sevk edildi ve 36 sene ağır hapis ve memuriyetten temelli çıkarma cezasına mahkûm edildi.
8. BAYINDIRLIK ESKİ BAKANI ŞERAFETTİN ELÇİ (17 MART 1982):
Bayındırlık Eski Bakanı Serafettin Elçi, 1978-1979 yıllarında atamalarda usulsüzlük yaparak görevini kötüye kullandığı, rüşvet aldığı ithamıyla Milli Güvenlik Konseyi tarafından 17 Mart 1982 tarihinde Yüce Divan'a sevk edildi ve iki yıl dört ay hapis ve on dört ay memuriyetten mahrumiyet cezasıyla cezalandırıldı. Diğer 7 sanıktan 4'ü 3 yıla kadar hapis cezası aldı, 3 sanık beraat etti.
9. BAYINDIRLIK ESKİ BAKANI SELAHATTİN KILIÇ (2 HAZİRAN 1982):
Bayındırlık Eski Bakanı Selahattin Kılıç, 1978-1979-1980 yıllarında rüşvet aldığı, görevi kötüye kullandığı ithamıyla Milli Güvenlik Konseyi tarafında Yüce Divan'a gönderildi. Yeterli delil bulunamadığından beraat kararı verildi.
10. DEVLET ESKİ BAKANI İSMAİL ÖZDAĞLAR (15 MAYIS 1985):
Devlet Eski Bakanı İsmail Özdağlar, 15 Mayıs 1985 tarihinde görevi kötüye kullanmak suçundan iki yıl süre ile hapis ve 30 bin lira ağır para cezası ile mahkûm edildi. Davada dönemin başbakanı Turgut Özal da dinlendi.
11. BAYINDIRLIK ESKİ BAKANLARI SAFA GİRAY VE CENGİZ ALTINKAYA (20 OCAK 1993)
Bayındırlık ve İskân Eski Bakanı Sefa Giray ve Ulaştırma Bakanı Cengiz Altınkaya, otoyol ihalesinde yolsuzluk yaptıkları ithamıyla 20 Ocak 1993'te Yüce Divan'a sevk edildiler. Ancak yapılan yargılama sonunda her iki eski bakan da beraat etti.
12. DEVLET BAKANI VE BAŞBAKAN YARDIMCISI HÜSAMETTİN ÖZKAN VE DEVLET BAKANI RECEP ÖNAL (15 HAZİRAN 2004):
DSP, MHP, ANAP Koalisyon Hükümeti'nde (57. Hükümet) Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak görev yapan Hüsamettin Özkan ile Devlet Bakanlığı görevinde bulunan Recep Önal, 15 Haziran 2004'de Yüce Divan'a sevk edildi.
Türkiye Halk Bankası A.Ş. yöneticilerini korumak ve sorumluların yargılanmalarını önlemek kastıyla, yasalara aykırı uygulamalarda bulunarak bankanın zarara uğramasına sebep oldukları iddiasıyla Yüce Divan'a sevk edilen Özkan ve Önal'ın yargılanmalarına henüz başlanmadı.
13. ESKİ BAŞBAKAN MESUT YILMAZ VE DEVLET ESKİ BAKANI GÜNEŞ TANER (13 TEMMUZ 2004):
Mesut Yılmaz, TBMM'de 13 Temmuz 2004'te yapılan tarihi oylamanın ardından 429 kabulle Cumhuriyet tarihinde Yüce Divan'a gönderilen ilk Başbakan oldu.
Soruşturma Komisyonu raporunda eski Başbakan Mesut Yılmaz ve Devlet eski Bakanı Güneş Taner'in, Türkbank kaynaklarını seçim öncesi kendilerine bağlı bir medya yaratmak için kullandıkları iddia edildi. Genç TV'nin ihaleyi kazanan Korkmaz Yiğit tarafından arabuluculuğu karşılığında Kamuran Çörtük'e bedelsiz olarak verildiğinin tespit edildiği de vurgulandı. Genç TV'nin satışıyla ilgili senetlerdeki imzaların Yiğit'e ait olmadığını saptayan Emniyet Genel Müdürlüğü kriminal sonuçları da rapora eklendi.
Genel Kurul'da yapılan görüşmelerin ardından, TBMM Soruşturma Komisyonu'nun, Yılmaz ve Taner'in, Türk Ceza Kanunu'nun 'Devlet alım satımına fesat karıştırmak' suçunu düzenleyen 205. maddesinden yargılanmak üzere Yüce Divan'a sevk edilmesi yönündeki kararı oylandı. Oylamaya 447 milletvekili katıldı. Yüce Divan'a sevk kararı, 15 ret oyuna karşılık 429 oyla alındı. Üç milletvekili ise çekimser kaldı.
Yapılacak gizli oylamada 276 oyla aynı yönde karar alınırsa Yılmaz ve Taner Yüce Divan'da yargılanacak. Mevcut TCK, ihaleye fesat karıştırma ve irtikap suçuna en az 10 yıl ağır hapis cezası ile zararın kişiye ödettirilmesini öngörüyor.
Türk Ticaret Bankası, Mesut Yılmaz'ın başkanlığındaki 55. Hükümet (3. Yılmaz Hükümeti, 30.06.1997-11.01.1999) döneminde özelleştirme sürecinde ihaleye çıkarılmıştı. Banka, 4 Ağustos 1998'de yapılan ihalede en yüksek teklifi veren (600 milyon dolar) Korkmaz Yiğit İnşaat - Taahhüt ve Ticaret A.Ş'ye satılmıştı. İhale, yolsuzluk iddiaları üzerine daha sonra iptal edilmişti.
14. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR ESKİ BAKANLARI CUMHUR ERSÜMER VE ZEKİ ÇAKAN: (13 TEMMUZ 2004)
Enerji ve Tabii Kaynaklar eski Bakanları Cumhur Ersümer ve Zeki Çakan, 13 Temmuz 2004 tarihinde Yüce Divan'a sevkedildiler.
Cumhur Ersümer, "Enerji ve Doğalgaz Anlaşmalarında Türkiye aleyhine anlaşma ve uygulamaların yapılmasına yol açtığı, devlet alım satımına fesat karıştırdığı, uyguladığı yanlış ve usulsüz enerji politikaları nedeniyle kamuyu zarara uğrattığı ve görevini kötüye kullandığı" iddiasıyla 14 ret oyuna karşı 369 oyla Yüce Divan'a sevk edildi. Ersümer ile ilgili oylamaya 399 milletvekili katıldı. 3 milletvekilinin çekimser kaldığı, 12 milletvekilinin boş oy kullandığı oylamada, 1 oy da geçersiz sayıldı.
Zeki Çakan, "Uyguladığı yanlış ve usulsüz enerji politikaları nedeniyle kamuyu zarara uğrattığı, görevini ihmal ettiği ve kötüye kullandığı" iddiasıyla 57 ret oyuna karşı 297 oyla Yüce Divan'a sevk edildi. 19 milletvekilinin çekimser kaldığı oylamada, 3 oy da geçersiz sayıldı. Oylamaya 376 milletvekili katıldı.
Kaynak:netbul.com
